အစာအိမ္အနာျဖစ္တယ္ဆိုတာကို ေျပာလိုက္ရင္ အမ်ားအားျဖင့္ကေတာ့ လူတိုင္းက အနာဆိုေတာ့ ကိုယ့္ဆီမွာမရွိေလာက္ဘူးလို႔ထင္ၾကပါတယ္။ အမွန္ေတာ့ ျဖစ္ေနက်ျဖစ္တဲ့ ဗိုက္ေအာင့္တာ၊ အစာမေၾကျဖစ္ေနျပီး ရင္ျပည့္ေနတာ၊ အစာမရွိခ်ိန္ ဒါမွမပာုတ္ အစာစားျပီးခ်ိန္ေတြမွာ နာေနတာ၊ အစာစားျပီးရင္ ပ်ိဳ႕အန္တာ၊ ဆိုးတဲ့အေျခအေနေတြမွာ ေသြးအန္တာေတြပာာ အစာအိမ္အနာရဲ႕ ေရာဂါလကၡဏာေတြပါ။
Peptic ulcer diseases ေတြကိုအစာအိမ္အနာျဖစ္တယ္လို႔ လြယ္လြယ္ေျပာေပမယ့္ အမွန္ေတာ့ အစာအိမ္တင္မကဘဲ အစာေရမ်ိဳျပြန္ေအာက္ပိုင္းနဲ႔ အူသိမ္မွာပါ ျဖစ္ပါတယ္။ ပိုျပီး တိတိက်က် ေျပာရရင္ အစာအိမ္ထက္စာရင္ အူသိမ္ (Duodenum) မွာျဖစ္တဲ့ ပမာဏကပိုျပီးေတာင္ မ်ားပါတယ္။ Peptic ulcer diseases (PUD) ေတြပာာ ဖြံ႔ျဖိဳးျပီး ႏိုင္ငံေတြမွာ ျဖစ္ပြားမွဳေလ်ာ့က်လာျပီး ဖြံ႔ျဖိဳးဆဲႏိုင္ငံေတြမွာ ပိုျပီး ျဖစ္လာပါတယ္။ ေယာက္်ားနဲ႔မိန္းမမွာ ေယာက္်ားေတြကပိုျပီး ျဖစ္ပါတယ္။
အရင္တုန္းက သိခဲ့တာက PUD ပာာ acid ေၾကာင့္အဓိကျဖစ္တယ္။ ဒါေၾကာင့္မို႔ No acid, No ulcer လို႔ေတာင္ မွတ္ခဲ့ရပါတယ္။ ေဆးပညာတိုးတက္လာတာနဲ႔အမွ် အသစ္အသစ္ေသာ ရွာေဖြေတြ႕ရွိမွဳေတြအရ အရင္တုန္းကလိုမ်ိဳး အစာအိမ္နာေတြပာာ အက္စစ္ေၾကာင့္အဓိကျဖစ္လာရတာမပာုတ္ဘဲ H.pylori လို႔ေခၚတဲ့ ေရာဂါပိုးတစ္မ်ိဳးေၾကာင့္ဆိုတာကို သိလာၾကပါတယ္။ H.pylori ဆိုတဲ့ေရာဂါပိုးပာာ က်ေနာ္တို႔ပတ္၀န္းက်င္မွာကိုပဲ ရွိေနတဲ့ေရာဂါပိုးတစ္မ်ိဳးပါ။ အဲဒီအတြက္ေၾကာင့္ အလြယ္တကူကူးစက္ႏိုင္တဲ့ေရာဂါပိုးလည္း ျဖစ္ပါတယ္။
H.pylori ကူးစက္ႏိုင္ေခ်ပာာ အသက္အရြယ္ၾကီးလာေလ ပိုျပီး ျမင့္တက္လာပါတယ္။ သူ႔ရဲ႕ကူးစက္ႏိုင္ေခ်ကေတာ့ အသက္ ၁ႏွစ္တိုးတိုင္း ၁ရာခိုင္ႏွဳန္းတက္လာပါတယ္။ အသက္ ၅၀ဆိုရင္ H.pylori ရွိဖို႔ ၅၀ရာခိုင္ႏွဳန္းရွိပါတယ္။ အသက္ ၉၀ဆိုရင္ ၉၀ရာခိုင္ႏွဳန္းရွိပါတယ္။ ဒါပာာ ပ်မ္းမွ်အေနနဲ႔သက္မွတ္တာျဖစ္ျပီး ႏိုင္ငံအလိုက္ေျပာင္းလဲမွဳရွိႏိုင္ပါတယ္။ အခ်ိဳ႕တိုင္းျပည္ေတြမွာဆိုရင္ H.pylori ပာာႏိုင္ငံသားေတြရဲ႕ ၉၀ရာခိုင္ႏွဳန္းေလာက္ထိမွာကို ရွိေနပါတယ္။ ဒီလိုမ်ိဳးဆိုရင္ H.pylori ပာာလူေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ားမွာ ရွိေနဖို႔ ေသခ်ာသေလာက္ရွိပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ ကံေကာင္းတာက H.pylori ရွိေနတဲ့ လူအမ်ားစုပာာ ဘာလကၡဏာမွ မျပဘဲ အနည္းစုသာ ေရာဂါလကၡဏာျပၾကပါတယ္။ PUD ေတြမွာ H.pylori ကအဓိကလို႔ဆိုေသာ္လည္းပဲ H.pylori ေၾကာင့္မပာုတ္ဘဲ NSAIDs(အကိုက္အခဲေပ်ာက္ေဆး) ေတြေၾကာင့္လည္းျဖစ္ႏိုင္ပါေသးတယ္။
က်ေနာ္တို႔အစာအိမ္ပာာ စားသံုးလိုက္တဲ့အစာေတြကို ေခ်ဖ်က္ဖို႔အတြက္ ျပင္းထန္တဲ့အက္စစ္ေတြကို ထုတ္ရပါတယ္။ အဲလိုအက္စစ္ထုတ္တဲ့သဘာ၀ေၾကာင့္ ေရာဂါပိုးအမ်ားစုပာာ အစာအိမ္ထဲမွာ မေနႏိုင္ပါဘူး။ ဒါေပမယ့္ ထူးထူးျခားျခားလို႔ ဆိုရမယ့္ ဒီ H.pylori ကေတာ့ အစာအိမ္ကထုတ္တဲ့ အက္စစ္ဒဏ္ကို ခံႏိုင္တဲ့ Urease လို႔ေခၚတဲ့ဓါတ္တစ္မ်ိဳးကို ထုတ္ျပီး သူ႔ကိုယ္သူကာကြယ္ထားပါတယ္။ H.pylori ပာာဘယ္လိုဘယ္ပံုနဲ႔ကူးစက္လဲဆိုတာကို အတိအက်မသိေသးပါဘူး။ ထင္ျမင္ယူဆခ်က္ေတြကေတာ့ လူတစ္ေယာက္ကေနတစ္ေယာက္ကို ကူးစက္တဲ့ေနရာမွာ မစင္ကေနကူးစက္ႏိုင္သလို၊ သြားရည္ကေနျပီးေတာ့လည္း ကူးစက္ႏိုင္တယ္လို႔ ယူဆၾကပါတယ္။ ဒါ့ေၾကာင့္မသန္႔တဲ့အစားအစာေတြ၊ ဇြန္းတဇြန္းတည္း၊ ပန္းကန္တစ္ခုတည္း စားသံုးျခင္းေတြပာာ ဒီပိုးကူးစက္ႏိုင္ဖို႔ ပိုျပီးမ်ားပါတယ္။ ဒီပိုးကို လူေတြမွာ အဓိကေတြ႔ရေပမယ့္ တိရိစာၦန္ေတြမွာလည္း ဒီပိုးရွိေနတတ္ပါတယ္။ လူေနထူထပ္ျခင္း(တစ္အိမ္ထဲလူအမ်ားၾကီးေနရတာ၊ ရပ္ကြက္ထဲလူေနအိမ္ေတြ စုျပံဳေနတာ)၊ အိပ္ယာမွ်ေ၀သံုးျခင္း(အိပ္ယာပာာ အညစ္အေၾကးေတြ အမ်ားၾကီးစြန္းထင္းေနတတ္ပါတယ္။)၊ ပစၥည္းမ်ားကို မွ်ေ၀သံုးစြဲရျခင္း (မ်က္ႏွာသုတ္ပု၀ါ၊ လက္သုတ္ပု၀ါ)၊ အညစ္အေက်းစြန္႔တဲ့စနစ္မေကာင္းမြန္ျခင္းနဲ႔ တကိုယ္ေရသန္႔ရွင္းမွဳအားနည္းျခင္း ေတြပာာ H.pylori ပ်ံ႕ႏွံ႔ဖို႔အတြက္ ပိုျပီးအေထာက္အကူျဖစ္ေစပါတယ္။
H.pylori ဘာလို႔အေရးၾကီးရတာလဲဆိုတဲ့အခ်က္ထဲမွာ H.pylori ပာာကင္ဆာေရာဂါပိုးကို ျဖစ္ေစႏိုင္တဲ့ ေရာဂါပိုးအနည္းစုထဲက တစ္ေကာင္ျဖစ္ေနလို႔ပါ။ H.pylori ရွိေနျခင္းပာာ အစာအိမ္ကင္ဆာျဖစ္ေစႏိုင္တဲ့ အခြင့္အလမ္းပိုမို မ်ားလာပါတယ္။ ဒီပိုးပာာ ပံုစံ၂မ်ိဳးနဲ႔ရွိျပီး Cag A+, Cag A- ဆိုျပီးရွိပါတယ္။ ဒီ ၂မ်ိဳးမွာ Cag A+ က အစာအိမ္ကင္ဆာကိုျဖစ္ေစပါတယ္။ ကံဆိုးတာက က်ေနာ္တို႔ ႏိုင္ငံမွာရွိေနတဲ့ H.pylori အမ်ိဳးအစားပာာ CagA+ ျဖစ္ေနတာပါ။
အျခားအစာအိမ္နာ ျဖစ္ေစတဲ့အေၾကာင္းရင္းေတြကေတာ့ ေဆးလိပ္ေသာက္ျခင္း (အနာျဖစ္ေစပါတယ္၊ အနာကိုလည္း ေပ်ာက္ကင္းတာေႏွးေစပါတယ္)၊ ၾကိဳးစားရုန္းကန္ရတဲ့သူေတြ ဖိအားမ်ားတဲ့အလုပ္ေတြကို လုပ္ေနရတဲ့သူေတြ၊ ေသြးအုပ္စု O သမားေတြမွာ ပိုျပီးျဖစ္ပါတယ္။
ဒီေနရာမွာ ထူးျခားတာတစ္ခုက အစာအိမ္နာေတြပာာ အစားအေသာက္နဲ႔လံုး၀မသက္ဆိုင္ေနဘူးဆိုတဲ့အခ်က္ပါ။ ႏွစ္ေပါင္းမ်ားစြာလက္ခံခဲ့တဲ့ အစာအိမ္နာေတြမွာ အပူအစပ္စားလို႔မရဘူးဆိုတဲ့ အခ်က္ပာာ အခုေတာ့ မွားယြင္းသြားပါတယ္။
PUD ကိုအတည္ျပဳတဲ့ေနရာမွာ
Barium meal X-ray (ပါးစပ္မွ ေဆးရည္ကိုေသာက္ျပီး X-ray ရိုက္ျခင္း)
Endoscopy (မွန္ေျပာင္းထည့္ၾကည့္ျခင္း)
Detection of H.pylori (H.pylori ရွိမရွိစစ္ေဆးျခင္း) စတဲ့နည္းလမ္းေတြနဲ႔စစ္ေဆးပါတယ္။
PUD ကိုကုသတဲ့ေနရာမွာ ရည္ရြယ္ခ်က္ ၂မ်ိဳးနဲ႔ ကုသပါတယ္။
ပထမရည္ရြယ္ခ်က္ကေတာ့ အနာေၾကာင့္ျဖစ္ေနတဲ့ေရာဂါေ၀ဒနာေတြကို သက္သာေစျပီး အနာျမန္ျမန္က်က္ေအာင္လို႔ပါ။
ေနာက္တစ္ခုကေတာ့ PUD ပာာ H.pylori ေၾကာင့္ အဓိကျဖစ္တာျဖစ္တဲ့အတြက္ H.pylori ကိုဖယ္ရွားဖို႔ပါ။
ဒါ့ေၾကာင့္ ကုသတဲ့ေနရာမွာ အစာအိမ္ေဆးႏွင့္ ပိုးသတ္ေဆးကို တြဲဖက္အသံုးျပဳရပါတယ္။ Triple therapy(ေဆး၃မ်ိဳး), Quadruple therapy (ေဆး၄မ်ိဳး) စသည္ျဖင့္ အမ်ိဳးမ်ိဳးရွိတတ္ပါတယ္။ အမ်ားအားျဖင့္ အသံုးျပဳတာကေတာ့ Triple therapy ျဖစ္တဲ့ အစာအိမ္ေဆးတစ္မ်ိဳးနဲ႔ ပိုးသတ္ေဆး၂မ်ိဳးကို အသံုးျပဳၾကပါတယ္။ အစာအိမ္ေဆးကေတာ့ အမ်ားအားျဖင့္ PPI ကိုပဲအသံုးျပဳၾကပါတယ္။ H2 blocker ေတြကိုလည္း အသံုးျပဳလို႔ရေပမယ့္ PPI ထက္စာရင္ အာနိသင္နည္းတဲ့အတြက္ PPI ကိုပဲအသံုးျပဳေလ့ရွိပါတယ္။ အမ်ားဆံုးအသံုးျပဳတာကေတာ့ Omeprazole ပါ။ ပိုးသတ္ေဆးသံုးတဲ့ေနရာမွာ ကံေကာင္းေနတာတစ္ခုက H.pylori ပာာအက္စစ္ဒဏ္ကို ခံႏိုင္ေပမယ့္ ပိုးသတ္ေဆးဒဏ္ကိုေတာ့ မခံႏိုင္ေသးတဲ့အတြက္ ပိုးသတ္ေဆးအေတာ္မ်ားမ်ားပာာ H.pylori ကိုသတ္ႏိုင္ပါတယ္။ အေကာင္းဆံုးေဆးကေတာ့ Amoxicillin ပါ။ ဒါေၾကာင့္ အစာအိမ္နာ (PUD)ေတြကိုကုသတဲဲ့ေနရာမွာ Omeprazole, Amoxicillin, Metronidazole တို႔ကိုတြဲဖက္ျပီး အသံုးျပဳရပါတယ္။ ကုသရတဲ့အခ်ိန္အတို္င္းအတာအေနနဲ႔ကေတာ့ အမ်ိဳးမ်ိဳးကြဲျပားေနပါတယ္။ အနည္းဆံုး ၇ရက္ကေနျပီး အမ်ားဆံုး ၁၄ရက္ထိေသာက္ႏိုင္ပါတယ္။
ေဆးလိပ္ေသာက္တာကိုေရွာင္ရပါမယ္။ Aspirin နဲ႔ အျခားအကိုက္အခဲေပ်ာက္ေဆးေတြကိုလည္း ေရွာင္ရပါမယ္။ အရက္ကိုေတာ့ အနည္းငယ္ေသာက္သံုးႏိုင္ပါတယ္။ အစားအေသာက္ေတာ့ ေရွာင္စရာမလိုပါဘူး။ အရင္တုန္းကရွိတာက အစာအိမ္နာျဖစ္ရင္ အစာမစားဘဲ ႏို႔ေတြပဲေသာက္ခိုင္းတတ္ပါတယ္။ အခုေနာက္ပိုင္းေလ့လာခ်က္ေတြအရေတာ့ အဲဒီအယူအဆကမွားေနပါတယ္။ အက်ိဳးမရွိတဲ့အျပင္ပိုေတာင္ ဆိုးပါေသးတယ္။ H.pylori က ပရိုတင္းကို ျဖိဳခြဲျပီး Urease ကိုထုတ္တဲ့အတြက္ေၾကာင့္ ႏို႔လိုမ်ိဳး ပရိုတင္းမ်ားမ်ားပါတဲ့ပာာကို အမ်ားၾကီးေသာက္ရင္ H.pylori ပြားဖို႔ပိုျပီး အေထာက္အကူျပဳသလို ျဖစ္ေနပါတယ္။
အစာအိမ္အနာျဖစ္ျပီး ေပါက္သြားတာမ်ိဳး၊ ေသြးထြက္ေနတာမ်ိဳး၊ အစာအိမ္ထြက္ေပါက္ပိတ္ဆို႔ေနတာမ်ိဳးေတြမွာ ခြဲစိတ္ဖို႔လိုအပ္ပါတယ္။
အစာအိမ္နာျဖစ္ေစဖို႔အတြက္ အစာအိမ္ကို ဆိုးရြားစြာထိခိုက္ေစတဲ့ေဆးေတြထဲမွာ အကိုက္အခဲေပ်ာက္ေဆးေတြက ထိပ္ဆံုးကပါ၀င္ပါတယ္။ အကိုက္အခဲေပ်ာက္ေဆးေတြပာာ အစာအိမ္ရဲ႕ ကာကြယ္မွဳလုပ္ငန္းစဥ္ကိုေလ်ာ့က်ေစတဲ့အတြက္ အစာအိမ္္နာပိုျဖစ္ေစပါတယ္။ ဘယ္အကိုက္အခဲေပ်ာက္ေဆးမွ အစာအိမ္ကို လံုး၀မထိတာမ်ိဳးမရွိပါဘူး။ ေနာက္ဆံုးထြက္ေတြျဖစ္တဲ့ COX2 inhibitor ေတြေတာင္မွ လံုး၀မထိတာေတာ့မပာုတ္ပါဘူး။ ေနာက္ျပီး ဘယ္လိုလမ္းေၾကာင္းမ်ိဳးနဲ႔ပဲသံုးသံုး အစာအိမ္ကိုထိပါတယ္၊ အဆိုးဆံုးကေတာ့ ပါးစပ္ကေနျပီးေသာက္ရင္ပါ။ ဒါေၾကာင့္ အကိုက္အခဲေပ်ာက္ေဆးေသာက္တဲ့ေနရာမွာ PPI တစ္မ်ိဳး ဒါမွမပာုတ္ Misoprostol နဲ႔တြဲေသာက္သင့္ပါတယ္။ Misoprostol ကေတာ့ PPI ထက္စာရင္ ပိုျပီးဆိုးက်ိဳးမ်ားပါတယ္။
ေနာက္တစ္ခုေျပာခ်င္တာကေတာ့ PPI ကိုေသာက္သံုးတဲ့နည္းလမ္းပံုစံပါ။ အခုအမ်ားအားျဖင့္ျဖစ္ေနတာက PPI ကို အစာစားျပီးခ်ိန္မွေသာက္ပါတယ္။ အမွန္ေတာ့ PPI ဆိုတာပာာ activation လိုပါတယ္။ အဲဒီအတြက္ သူ႔ကို ေသာက္တဲ့ေနရာမွာ အစာမစားခင္ေသာက္တာပိုေကာင္းပါတယ္။ အစာမစားခင္ နာရီ၀က္ေလာက္အလိုမွာ PPI ကိုေသာက္ပါ။ အဲဒီအခ်ိန္မွာ အစာအိမ္ထဲမွာ အက္စစ္ေတြမ်ားေနတဲ့အတြက္ PPI ကို activate လုပ္လိုက္ပါတယ္။ ေဆးေသာက္ျပီး နာရီ၀က္ေလာက္အၾကာမွာမွ အစာစားပါ။ အမ်ားၾကီးပိုျပီး ေကာင္းပါတယ္။
မွတ္ခ်က္ - လူတိုင္းသိသင့္ေသာေဆးပညာ blog မွကူးယူေဖာ္ျပျခင္းျဖစ္ပါသည္။
Peptic ulcer diseases ေတြကိုအစာအိမ္အနာျဖစ္တယ္လို႔ လြယ္လြယ္ေျပာေပမယ့္ အမွန္ေတာ့ အစာအိမ္တင္မကဘဲ အစာေရမ်ိဳျပြန္ေအာက္ပိုင္းနဲ႔ အူသိမ္မွာပါ ျဖစ္ပါတယ္။ ပိုျပီး တိတိက်က် ေျပာရရင္ အစာအိမ္ထက္စာရင္ အူသိမ္ (Duodenum) မွာျဖစ္တဲ့ ပမာဏကပိုျပီးေတာင္ မ်ားပါတယ္။ Peptic ulcer diseases (PUD) ေတြပာာ ဖြံ႔ျဖိဳးျပီး ႏိုင္ငံေတြမွာ ျဖစ္ပြားမွဳေလ်ာ့က်လာျပီး ဖြံ႔ျဖိဳးဆဲႏိုင္ငံေတြမွာ ပိုျပီး ျဖစ္လာပါတယ္။ ေယာက္်ားနဲ႔မိန္းမမွာ ေယာက္်ားေတြကပိုျပီး ျဖစ္ပါတယ္။
အရင္တုန္းက သိခဲ့တာက PUD ပာာ acid ေၾကာင့္အဓိကျဖစ္တယ္။ ဒါေၾကာင့္မို႔ No acid, No ulcer လို႔ေတာင္ မွတ္ခဲ့ရပါတယ္။ ေဆးပညာတိုးတက္လာတာနဲ႔အမွ် အသစ္အသစ္ေသာ ရွာေဖြေတြ႕ရွိမွဳေတြအရ အရင္တုန္းကလိုမ်ိဳး အစာအိမ္နာေတြပာာ အက္စစ္ေၾကာင့္အဓိကျဖစ္လာရတာမပာုတ္ဘဲ H.pylori လို႔ေခၚတဲ့ ေရာဂါပိုးတစ္မ်ိဳးေၾကာင့္ဆိုတာကို သိလာၾကပါတယ္။ H.pylori ဆိုတဲ့ေရာဂါပိုးပာာ က်ေနာ္တို႔ပတ္၀န္းက်င္မွာကိုပဲ ရွိေနတဲ့ေရာဂါပိုးတစ္မ်ိဳးပါ။ အဲဒီအတြက္ေၾကာင့္ အလြယ္တကူကူးစက္ႏိုင္တဲ့ေရာဂါပိုးလည္း ျဖစ္ပါတယ္။
H.pylori ကူးစက္ႏိုင္ေခ်ပာာ အသက္အရြယ္ၾကီးလာေလ ပိုျပီး ျမင့္တက္လာပါတယ္။ သူ႔ရဲ႕ကူးစက္ႏိုင္ေခ်ကေတာ့ အသက္ ၁ႏွစ္တိုးတိုင္း ၁ရာခိုင္ႏွဳန္းတက္လာပါတယ္။ အသက္ ၅၀ဆိုရင္ H.pylori ရွိဖို႔ ၅၀ရာခိုင္ႏွဳန္းရွိပါတယ္။ အသက္ ၉၀ဆိုရင္ ၉၀ရာခိုင္ႏွဳန္းရွိပါတယ္။ ဒါပာာ ပ်မ္းမွ်အေနနဲ႔သက္မွတ္တာျဖစ္ျပီး ႏိုင္ငံအလိုက္ေျပာင္းလဲမွဳရွိႏိုင္ပါတယ္။ အခ်ိဳ႕တိုင္းျပည္ေတြမွာဆိုရင္ H.pylori ပာာႏိုင္ငံသားေတြရဲ႕ ၉၀ရာခိုင္ႏွဳန္းေလာက္ထိမွာကို ရွိေနပါတယ္။ ဒီလိုမ်ိဳးဆိုရင္ H.pylori ပာာလူေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ားမွာ ရွိေနဖို႔ ေသခ်ာသေလာက္ရွိပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ ကံေကာင္းတာက H.pylori ရွိေနတဲ့ လူအမ်ားစုပာာ ဘာလကၡဏာမွ မျပဘဲ အနည္းစုသာ ေရာဂါလကၡဏာျပၾကပါတယ္။ PUD ေတြမွာ H.pylori ကအဓိကလို႔ဆိုေသာ္လည္းပဲ H.pylori ေၾကာင့္မပာုတ္ဘဲ NSAIDs(အကိုက္အခဲေပ်ာက္ေဆး) ေတြေၾကာင့္လည္းျဖစ္ႏိုင္ပါေသးတယ္။
က်ေနာ္တို႔အစာအိမ္ပာာ စားသံုးလိုက္တဲ့အစာေတြကို ေခ်ဖ်က္ဖို႔အတြက္ ျပင္းထန္တဲ့အက္စစ္ေတြကို ထုတ္ရပါတယ္။ အဲလိုအက္စစ္ထုတ္တဲ့သဘာ၀ေၾကာင့္ ေရာဂါပိုးအမ်ားစုပာာ အစာအိမ္ထဲမွာ မေနႏိုင္ပါဘူး။ ဒါေပမယ့္ ထူးထူးျခားျခားလို႔ ဆိုရမယ့္ ဒီ H.pylori ကေတာ့ အစာအိမ္ကထုတ္တဲ့ အက္စစ္ဒဏ္ကို ခံႏိုင္တဲ့ Urease လို႔ေခၚတဲ့ဓါတ္တစ္မ်ိဳးကို ထုတ္ျပီး သူ႔ကိုယ္သူကာကြယ္ထားပါတယ္။ H.pylori ပာာဘယ္လိုဘယ္ပံုနဲ႔ကူးစက္လဲဆိုတာကို အတိအက်မသိေသးပါဘူး။ ထင္ျမင္ယူဆခ်က္ေတြကေတာ့ လူတစ္ေယာက္ကေနတစ္ေယာက္ကို ကူးစက္တဲ့ေနရာမွာ မစင္ကေနကူးစက္ႏိုင္သလို၊ သြားရည္ကေနျပီးေတာ့လည္း ကူးစက္ႏိုင္တယ္လို႔ ယူဆၾကပါတယ္။ ဒါ့ေၾကာင့္မသန္႔တဲ့အစားအစာေတြ၊ ဇြန္းတဇြန္းတည္း၊ ပန္းကန္တစ္ခုတည္း စားသံုးျခင္းေတြပာာ ဒီပိုးကူးစက္ႏိုင္ဖို႔ ပိုျပီးမ်ားပါတယ္။ ဒီပိုးကို လူေတြမွာ အဓိကေတြ႔ရေပမယ့္ တိရိစာၦန္ေတြမွာလည္း ဒီပိုးရွိေနတတ္ပါတယ္။ လူေနထူထပ္ျခင္း(တစ္အိမ္ထဲလူအမ်ားၾကီးေနရတာ၊ ရပ္ကြက္ထဲလူေနအိမ္ေတြ စုျပံဳေနတာ)၊ အိပ္ယာမွ်ေ၀သံုးျခင္း(အိပ္ယာပာာ အညစ္အေၾကးေတြ အမ်ားၾကီးစြန္းထင္းေနတတ္ပါတယ္။)၊ ပစၥည္းမ်ားကို မွ်ေ၀သံုးစြဲရျခင္း (မ်က္ႏွာသုတ္ပု၀ါ၊ လက္သုတ္ပု၀ါ)၊ အညစ္အေက်းစြန္႔တဲ့စနစ္မေကာင္းမြန္ျခင္းနဲ႔ တကိုယ္ေရသန္႔ရွင္းမွဳအားနည္းျခင္း ေတြပာာ H.pylori ပ်ံ႕ႏွံ႔ဖို႔အတြက္ ပိုျပီးအေထာက္အကူျဖစ္ေစပါတယ္။
H.pylori ဘာလို႔အေရးၾကီးရတာလဲဆိုတဲ့အခ်က္ထဲမွာ H.pylori ပာာကင္ဆာေရာဂါပိုးကို ျဖစ္ေစႏိုင္တဲ့ ေရာဂါပိုးအနည္းစုထဲက တစ္ေကာင္ျဖစ္ေနလို႔ပါ။ H.pylori ရွိေနျခင္းပာာ အစာအိမ္ကင္ဆာျဖစ္ေစႏိုင္တဲ့ အခြင့္အလမ္းပိုမို မ်ားလာပါတယ္။ ဒီပိုးပာာ ပံုစံ၂မ်ိဳးနဲ႔ရွိျပီး Cag A+, Cag A- ဆိုျပီးရွိပါတယ္။ ဒီ ၂မ်ိဳးမွာ Cag A+ က အစာအိမ္ကင္ဆာကိုျဖစ္ေစပါတယ္။ ကံဆိုးတာက က်ေနာ္တို႔ ႏိုင္ငံမွာရွိေနတဲ့ H.pylori အမ်ိဳးအစားပာာ CagA+ ျဖစ္ေနတာပါ။
အျခားအစာအိမ္နာ ျဖစ္ေစတဲ့အေၾကာင္းရင္းေတြကေတာ့ ေဆးလိပ္ေသာက္ျခင္း (အနာျဖစ္ေစပါတယ္၊ အနာကိုလည္း ေပ်ာက္ကင္းတာေႏွးေစပါတယ္)၊ ၾကိဳးစားရုန္းကန္ရတဲ့သူေတြ ဖိအားမ်ားတဲ့အလုပ္ေတြကို လုပ္ေနရတဲ့သူေတြ၊ ေသြးအုပ္စု O သမားေတြမွာ ပိုျပီးျဖစ္ပါတယ္။
ဒီေနရာမွာ ထူးျခားတာတစ္ခုက အစာအိမ္နာေတြပာာ အစားအေသာက္နဲ႔လံုး၀မသက္ဆိုင္ေနဘူးဆိုတဲ့အခ်က္ပါ။ ႏွစ္ေပါင္းမ်ားစြာလက္ခံခဲ့တဲ့ အစာအိမ္နာေတြမွာ အပူအစပ္စားလို႔မရဘူးဆိုတဲ့ အခ်က္ပာာ အခုေတာ့ မွားယြင္းသြားပါတယ္။
PUD ကိုအတည္ျပဳတဲ့ေနရာမွာ
Barium meal X-ray (ပါးစပ္မွ ေဆးရည္ကိုေသာက္ျပီး X-ray ရိုက္ျခင္း)
Endoscopy (မွန္ေျပာင္းထည့္ၾကည့္ျခင္း)
Detection of H.pylori (H.pylori ရွိမရွိစစ္ေဆးျခင္း) စတဲ့နည္းလမ္းေတြနဲ႔စစ္ေဆးပါတယ္။
PUD ကိုကုသတဲ့ေနရာမွာ ရည္ရြယ္ခ်က္ ၂မ်ိဳးနဲ႔ ကုသပါတယ္။
ပထမရည္ရြယ္ခ်က္ကေတာ့ အနာေၾကာင့္ျဖစ္ေနတဲ့ေရာဂါေ၀ဒနာေတြကို သက္သာေစျပီး အနာျမန္ျမန္က်က္ေအာင္လို႔ပါ။
ေနာက္တစ္ခုကေတာ့ PUD ပာာ H.pylori ေၾကာင့္ အဓိကျဖစ္တာျဖစ္တဲ့အတြက္ H.pylori ကိုဖယ္ရွားဖို႔ပါ။
ဒါ့ေၾကာင့္ ကုသတဲ့ေနရာမွာ အစာအိမ္ေဆးႏွင့္ ပိုးသတ္ေဆးကို တြဲဖက္အသံုးျပဳရပါတယ္။ Triple therapy(ေဆး၃မ်ိဳး), Quadruple therapy (ေဆး၄မ်ိဳး) စသည္ျဖင့္ အမ်ိဳးမ်ိဳးရွိတတ္ပါတယ္။ အမ်ားအားျဖင့္ အသံုးျပဳတာကေတာ့ Triple therapy ျဖစ္တဲ့ အစာအိမ္ေဆးတစ္မ်ိဳးနဲ႔ ပိုးသတ္ေဆး၂မ်ိဳးကို အသံုးျပဳၾကပါတယ္။ အစာအိမ္ေဆးကေတာ့ အမ်ားအားျဖင့္ PPI ကိုပဲအသံုးျပဳၾကပါတယ္။ H2 blocker ေတြကိုလည္း အသံုးျပဳလို႔ရေပမယ့္ PPI ထက္စာရင္ အာနိသင္နည္းတဲ့အတြက္ PPI ကိုပဲအသံုးျပဳေလ့ရွိပါတယ္။ အမ်ားဆံုးအသံုးျပဳတာကေတာ့ Omeprazole ပါ။ ပိုးသတ္ေဆးသံုးတဲ့ေနရာမွာ ကံေကာင္းေနတာတစ္ခုက H.pylori ပာာအက္စစ္ဒဏ္ကို ခံႏိုင္ေပမယ့္ ပိုးသတ္ေဆးဒဏ္ကိုေတာ့ မခံႏိုင္ေသးတဲ့အတြက္ ပိုးသတ္ေဆးအေတာ္မ်ားမ်ားပာာ H.pylori ကိုသတ္ႏိုင္ပါတယ္။ အေကာင္းဆံုးေဆးကေတာ့ Amoxicillin ပါ။ ဒါေၾကာင့္ အစာအိမ္နာ (PUD)ေတြကိုကုသတဲဲ့ေနရာမွာ Omeprazole, Amoxicillin, Metronidazole တို႔ကိုတြဲဖက္ျပီး အသံုးျပဳရပါတယ္။ ကုသရတဲ့အခ်ိန္အတို္င္းအတာအေနနဲ႔ကေတာ့ အမ်ိဳးမ်ိဳးကြဲျပားေနပါတယ္။ အနည္းဆံုး ၇ရက္ကေနျပီး အမ်ားဆံုး ၁၄ရက္ထိေသာက္ႏိုင္ပါတယ္။
ေဆးလိပ္ေသာက္တာကိုေရွာင္ရပါမယ္။ Aspirin နဲ႔ အျခားအကိုက္အခဲေပ်ာက္ေဆးေတြကိုလည္း ေရွာင္ရပါမယ္။ အရက္ကိုေတာ့ အနည္းငယ္ေသာက္သံုးႏိုင္ပါတယ္။ အစားအေသာက္ေတာ့ ေရွာင္စရာမလိုပါဘူး။ အရင္တုန္းကရွိတာက အစာအိမ္နာျဖစ္ရင္ အစာမစားဘဲ ႏို႔ေတြပဲေသာက္ခိုင္းတတ္ပါတယ္။ အခုေနာက္ပိုင္းေလ့လာခ်က္ေတြအရေတာ့ အဲဒီအယူအဆကမွားေနပါတယ္။ အက်ိဳးမရွိတဲ့အျပင္ပိုေတာင္ ဆိုးပါေသးတယ္။ H.pylori က ပရိုတင္းကို ျဖိဳခြဲျပီး Urease ကိုထုတ္တဲ့အတြက္ေၾကာင့္ ႏို႔လိုမ်ိဳး ပရိုတင္းမ်ားမ်ားပါတဲ့ပာာကို အမ်ားၾကီးေသာက္ရင္ H.pylori ပြားဖို႔ပိုျပီး အေထာက္အကူျပဳသလို ျဖစ္ေနပါတယ္။
အစာအိမ္အနာျဖစ္ျပီး ေပါက္သြားတာမ်ိဳး၊ ေသြးထြက္ေနတာမ်ိဳး၊ အစာအိမ္ထြက္ေပါက္ပိတ္ဆို႔ေနတာမ်ိဳးေတြမွာ ခြဲစိတ္ဖို႔လိုအပ္ပါတယ္။
အစာအိမ္နာျဖစ္ေစဖို႔အတြက္ အစာအိမ္ကို ဆိုးရြားစြာထိခိုက္ေစတဲ့ေဆးေတြထဲမွာ အကိုက္အခဲေပ်ာက္ေဆးေတြက ထိပ္ဆံုးကပါ၀င္ပါတယ္။ အကိုက္အခဲေပ်ာက္ေဆးေတြပာာ အစာအိမ္ရဲ႕ ကာကြယ္မွဳလုပ္ငန္းစဥ္ကိုေလ်ာ့က်ေစတဲ့အတြက္ အစာအိမ္္နာပိုျဖစ္ေစပါတယ္။ ဘယ္အကိုက္အခဲေပ်ာက္ေဆးမွ အစာအိမ္ကို လံုး၀မထိတာမ်ိဳးမရွိပါဘူး။ ေနာက္ဆံုးထြက္ေတြျဖစ္တဲ့ COX2 inhibitor ေတြေတာင္မွ လံုး၀မထိတာေတာ့မပာုတ္ပါဘူး။ ေနာက္ျပီး ဘယ္လိုလမ္းေၾကာင္းမ်ိဳးနဲ႔ပဲသံုးသံုး အစာအိမ္ကိုထိပါတယ္၊ အဆိုးဆံုးကေတာ့ ပါးစပ္ကေနျပီးေသာက္ရင္ပါ။ ဒါေၾကာင့္ အကိုက္အခဲေပ်ာက္ေဆးေသာက္တဲ့ေနရာမွာ PPI တစ္မ်ိဳး ဒါမွမပာုတ္ Misoprostol နဲ႔တြဲေသာက္သင့္ပါတယ္။ Misoprostol ကေတာ့ PPI ထက္စာရင္ ပိုျပီးဆိုးက်ိဳးမ်ားပါတယ္။
ေနာက္တစ္ခုေျပာခ်င္တာကေတာ့ PPI ကိုေသာက္သံုးတဲ့နည္းလမ္းပံုစံပါ။ အခုအမ်ားအားျဖင့္ျဖစ္ေနတာက PPI ကို အစာစားျပီးခ်ိန္မွေသာက္ပါတယ္။ အမွန္ေတာ့ PPI ဆိုတာပာာ activation လိုပါတယ္။ အဲဒီအတြက္ သူ႔ကို ေသာက္တဲ့ေနရာမွာ အစာမစားခင္ေသာက္တာပိုေကာင္းပါတယ္။ အစာမစားခင္ နာရီ၀က္ေလာက္အလိုမွာ PPI ကိုေသာက္ပါ။ အဲဒီအခ်ိန္မွာ အစာအိမ္ထဲမွာ အက္စစ္ေတြမ်ားေနတဲ့အတြက္ PPI ကို activate လုပ္လိုက္ပါတယ္။ ေဆးေသာက္ျပီး နာရီ၀က္ေလာက္အၾကာမွာမွ အစာစားပါ။ အမ်ားၾကီးပိုျပီး ေကာင္းပါတယ္။
မွတ္ခ်က္ - လူတိုင္းသိသင့္ေသာေဆးပညာ blog မွကူးယူေဖာ္ျပျခင္းျဖစ္ပါသည္။
0 comments:
Post a Comment